Czy płeć psychoterapeuty ma znaczenie, gdy wybieram specjalistę?

Wybór odpowiedniego psychoterapeuty to decyzja, która może mieć dalekosiężne konsekwencje dla naszego zdrowia psychicznego i ogólnego samopoczucia. Jednym z aspektów, który często budzi refleksję, jest płeć specjalisty. Czy fakt, że terapeuta jest mężczyzną lub kobietą, rzeczywiście wpływa na skuteczność terapii? W czasach, gdy role płciowe były ściśle określone, wpływały one na wiele aspektów życia, w tym na relacje terapeutyczne. Współczesna medycyna i psychologia, dążąc do indywidualizacji i uwzględnienia potrzeb każdego pacjenta, odpowiada na pytanie o znaczenie płci w kontekście terapeutycznym na nowo. Sprawdź, w jakich przypadkach musisz brać ją pod uwagę.

Różnice w podejściu męskich i żeńskich terapeutów

Jeżeli chodzi o ogólne przekonanie co do terapeutów, kobiety tradycyjnie są postrzegane jako bardziej empatyczne i otwarte w komunikacji. Pacjenci przekonani są często, że wybór żeńskiej terapeutki automatycznie oznaczał będzie bardziej współczujące i uważne podejście. Męscy terapeuci mają z kolei stosować znacznie częściej bezpośredni i analityczny styl komunikacji. Czy jest to prawda?

Badania wskazują, że styl komunikacji jest znacznie bardziej powiązany z indywidualnymi cechami osobowości i doświadczeniem terapeuty. Każdy wykwalifikowany specjalista, niezależnie od płci, może przyjmować różne postawy w zależności od potrzeb pacjenta. Podobnie jest z inną kluczową dla terapeuty cechą, czyli empatią. Mimo iż w procesie socjalizacji mężczyźni i kobiety na ogół uczą się różnych sposobów jej wyrażania, świadomy profesjonalista potrafi dostosować się do sygnałów wysyłanych przez klienta.

Różne spojrzenia na problemy pacjentów są z kolei bardziej związane z metodami i technikami terapeutycznymi niż płcią terapeuty. Podejście strukturalne i nastawione na rozwiązania? A może większy nacisk na proces i emocjonalne zrozumienie problemu? Jeżeli przed wyborem specjalisty klient ma w tym obszarze sprecyzowane preferencje, ważniejsze powinno być dla niego dostosowanie praktykowanego przez terapeutę nurtu.

Płeć psychoterapeuty z perspektywy pacjenta

Badania statystyczne na temat preferencji pacjentów względem płci terapeuty nie są prowadzone regularnie i wśród szerokiego grona respondentów ze zróżnicowanych kręgów kulturowych. Ukazujące się od czasu do czasu publikacje naukowe z różnych krajów potwierdzają jednak zależność zbadaną w artykule Client Preferences for Therapist Gender, opublikowanym w 1996 roku w czasopiśmie Journal of College Student Psychotherapy:

• Większość kobiet (56%) woli udać się do terapeutki tej samej płci.
• Dla większości mężczyzn (58%) płeć specjalisty nie ma znaczenia.
• Pozostali mężczyźni jako pacjenci preferują po równo kobiety i mężczyzn w roli terapeutów.

Czegokolwiek nie mówiłyby statystyki dotyczące wyborów podejmowanych przez większość badanych, każdy pacjent ma pełne prawo posiadać osobiste preferencje co do płci terapeuty. Nieistotne, czy opierają się one na wcześniejszych doświadczeniach, kulturowych uwarunkowaniach, przekonaniach religijnych czy zwyczajnej pewności, że z mężczyzną lub kobietą będzie się łatwiej dogadać.

Istnieją jednak sytuacje, w których płeć terapeuty może mieć większe znaczenie z powodu natury problemu, z którym pacjent udaje się do specjalisty. Czy będzie to doświadczenie traumy związanej z przemocą seksualną, czy może sprawa związana z doświadczeniami ściśle zarezerwowanymi dla jednej z płci (jak na przykład macierzyństwo czy ojcostwo), staje się wtedy istotnym kryterium wyboru. Będzie miała w tych przypadkach istotne znaczenie w budowaniu poczucia komfortu oraz zaufania do terapeuty.

Wpływ płci psychoterapeuty na relację terapeutyczną

Zbudowanie stabilnej oraz wzmacniającej relacji terapeutycznej jest jednym z kluczowych elementów skutecznego procesu. To, jak pacjent czuje się w obecności specjalisty, może w znaczący sposób wpłynąć na postępy w terapii lub wręcz warunkować jej powodzenie. Niezależnie od nurtu, to właśnie jakość relacji z terapeutą jest kluczowym czynnikiem wpływającym na pozytywne zmiany.

Warto jednak zaznaczyć, że płeć terapeuty jak najbardziej może wpłynąć na początkowe odczucia i preferencje pacjenta. Długoterminowe budowanie zaufania i komfortu w relacji terapeutycznej jest jednak zależne od jego kompetencji, umiejętności interpersonalnych, sposobu komunikacji oraz empatii. W przypadku niepewności związanej z podjęciem terapii czy wcześniejszymi kiepskimi doświadczeniami pierwszy etap budowania stabilnej relacji jest kluczowy. Wówczas płeć terapeuty może stać się jednym z ważniejszych czynników, które koniecznie należy wziąć pod uwagę.

Czynniki, które mogą być znacznie ważniejsze niż płeć terapeuty

Chociaż płeć terapeuty jest jednym z aspektów, który pacjenci biorą pod uwagę, istnieje wiele innych czynników wpływających na powodzenie terapii. Jako że nie zawsze istnieje możliwość wyboru specjalisty perfekcyjnie dopasowanego do indywidualnych potrzeb, przed podjęciem decyzji o wyborze specjalisty warto przemyśleć hierarchię wymagań.

Co może być istotniejsze od płci terapeuty?

• Kwalifikacje i doświadczenie — terapeuta powinien mieć odpowiednie kwalifikacje i doświadczenie w zakresie problemów, z którymi pacjent się boryka.
• Specjalizacja — fachowiec specjalizujący się w konkretnym obszarze, na przykład prowadzący przede wszystkim terapie uzależnień czy terapie traumy, może skuteczniej pomóc w uporaniu się z jasno określonym problemem.
• Nurt terapeutyczny — chociaż większość pacjentów styka się z ugruntowanym naukowo nurtem poznawczo-behawioralnym (CBT), wielu osobom znacznie łatwiej rozwiązać problemy podczas terapii gestalt, psychodynamicznej, integracyjnej czy nawet psychoanalitycznej.
• Rekomendacje i opinie — choć każda opinia jest subiektywna i wpływają na nią niekoniecznie uświadomione czynniki, zbiorowe doświadczenia innych pacjentów mogą dać pewne pojęcie o tym, czego można się spodziewać po danym specjaliście.
• Osobiste preferencje — wiek terapeuty, jego prezencja, wymagania względem pacjentów czy nawet lokalizacja gabinetu także wpływają na poczucie komfortu pacjenta. Chociaż mogą nie wydawać się aż tak istotne, ich kompletne lekceważenie nie jest najlepszym pomysłem!

Terapeuta czy terapeutka? Podsumowanie

Wybór odpowiedniego terapeuty to tylko pierwszy krok w długim procesie. Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, która płeć terapeuty będzie dla pacjenta „lepsza”. Kluczowe jest indywidualne podejście, w którym bierze się pod uwagę unikalny zestaw doświadczeń, potrzeb i oczekiwań. Co działa dla jednej osoby, może nie działać dla innej.

Zachęcamy więc do głębokiej refleksji nad własnymi potrzebami i oczekiwaniami. Wybór terapeuty powinien opierać się na zaufaniu, komforcie i poczuciu, że dana osoba jest w stanie pomóc w osiągnięciu pożądanych zmian i postępów w terapii.