Terapia Gestalt — na czym polega ta metoda psychoterapii?

Jednym z najpopularniejszych nurtów współczesnej psychoterapii jest terapia Gestalt. Słowo to wywodzi się z języka niemieckiego i oznacza figurę, formęm kształt lub postać. Bazująca na metodzie Laury i Fritza Perls terapia pomaga pacjentowi zrozumieć źródło i prawdziwą naturę odczuwanych emocji. Dzięki temu będzie on w stanie realizować swoje pragnienia i żyć pełnią życia. Co istotne, terapeuta jest dla niego tylko przewodnikiem, który pomaga w odzyskaniu kontroli nad własnym życiem.

Na czym polega psychoterapia Gestalt?

Psychoterapia w nurcie Gestalt opiera się na odkrywaniu źródeł swoich emocji. Pomaga lepiej je zrozumieć za sprawą kontaktu z terapeutą, co przekłada się na skuteczniejsze interpretowanie płynących z ciała sygnałów oraz świadome podejmowanie decyzji na ich podstawie. Ostatecznym celem jest umożliwienie pacjentowi zdrowej samoregulacji w kontakcie z otoczeniem. Uzyskuje to dzięki przejściu procesu terapeutycznego, w którym terapeuta pomaga klientowi dotrzeć do własnych emocji.

W warstwie teoretycznej terapia Gestalt lokuje się w nurcie psychologii humanistycznej. Stanowi rozwinięcie teorii pola Kurta Lewina, który interpretował życie człowieka jako nieustanną interakcję między organizmem a środowiskiem. Dla Laury i Fritza Perls, małżeństwa psychoterapeutów uznawanego za założycieli Gestaltu w jego obecnym kształcie, było to podstawą do stworzenia terapii skoncentrowanej nie tyle na wewnętrznym świecie osoby jako jednostki, co jej interakcjach z otoczeniem, będących podstawą funkcjonowania człowieka.

Jakie są fundamentalne zasady terapii Gestalt?

Fundamentalne zasady terapii Gestalt da się ograniczyć do 9 słów. Składają się one na trzy podstawowe założenia:

• Ja i Ty — udział w terapii rozpoczyna się od nawiązania indywidualnej relacji pomiędzy terapeutą a klientem, która opiera się na współpracy dwóch specjalistów. Jeden z nich zna się doskonale na byciu terapeutą Gestalt, a drugi na byciu samym sobą.
• Tu i Teraz — psychoterapia w tym nurcie skupia się na teraźniejszości i konkretnej sytuacji. Poznać i doświadczyć siebie można w ujęciu teoretyków Gestaltu tylko tu i teraz. Jak zatem rozmawiać o nieprzyjemnych doświadczeniach oraz lękach dotyczących przyszłych wydarzeń? W radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami pomagać może popularne w tym nurcie odgrywanie ról (technika pustego krzesła, psychodrama).
• Co i Jak — w rozmowie między pacjentem a terapeutą chodzi nie o opis zachodzących procesów, lecz doświadczenie ich oraz poczucie tego, jak człowiek zachowuje się w danej sytuacji. Lepsze poznanie siebie, a także zrozumienie własnych potrzeb i pragnień, osiąga się dopiero w spotkaniu z problematycznymi sytuacjami. Oczywiście dzieje się to w warunkach kontrolowanych.

Jedno z najsłynniejszych rozwinięć tej żelaznej podstawy metody Gestalt pochodzi z prac Claudio Naranjo, chilijskiego psychiatry, twórcy Enneagramu osobowości oraz jednego z uczniów Fritza Perlsa. Sformułował on dziewięć porad ujmujących to, na czym polega terapia Gestalt.

1. Żyj teraz. Zajmij się teraźniejszością, a nie przeszłością lub przyszłością.
2. Żyj tutaj. Radź sobie z tym, co jest, a nie z tym, czego nie ma.
3. Przestań fantazjować. Doświadcz rzeczywistości.
4. Skończ z niepotrzebnym myśleniem. Zamiast tego smakuj i dostrzegaj.
5. Wyrażaj swoje emocje, zamiast manipulować, wyjaśniać, usprawiedliwiać lub osądzać.
6. Poddaj się nieprzyjemności i bólowi tak samo, jak przyjemności.
7. Akceptuj „powinieneś” czy „tak trzeba” tylko jeśli są twoje. Nie podążaj za obrazami wrytymi w pamięć.
8. Weź pełną odpowiedzialność za swoje czyny, uczucia i myśli.
9. Poddaj się byciu takim człowiekiem, jakim jesteś.

Jaka jest rola psychoterapeuty Gestalt?

Jedno z bazowych założeń terapii Gestalt mówi, że podstawowym źródłem problemów człowieka są niezaspokojone w dzieciństwie potrzeby. To przekłada się zaś na brak zdolności do rozwinięcia swojego potencjału. Na pierwszym etapie tego rodzaju terapii w ściągnięciu blokad ma pomóc rola psychoterapeuty, który zapewnia pacjentowi zaufanie i bliskość. Robi to poprzez jego bezwarunkową akceptację.

W praktyce klinicznej psychoterapeuta nie rozwiązuje jednak kłopotów z bliskością oraz relacjami z innymi ludźmi, stanowiąc dla pacjenta substytut tego wszystkiego, czego klientowi brakuje. Wręcz przeciwnie — pod przewodnictwem wykwalifikowanego specjalisty człowiek zdolny jest samodzielnie odnaleźć siłę do pokierowania własnym losem. Za sprawą proponowanych przez terapeutę technik psychodramatycznych nie mówi o swoich problemach, lecz ich doświadcza. Zamiast teoretycznej informacji zwrotnej otrzymuje możliwość odpowiedzi na wyzwanie w praktyce.

Inną ważną rolą psychoterapeuty Gestalt jest przypominanie pacjentowi o koncepcji osadzenia w „tu i teraz”. Roztrząsanie przeszłości czy zamartwianie się przyszłością to częste problemy osób, które udają się na terapię. Specjalista z odpowiednim przeszkoleniem psychologicznym i terapeutycznym jest w stanie nad tym zapanować, a podejście Gestalt tylko to ułatwia. Olbrzymim wsparciem są wszelkie techniki relaksacyjne, w tym ćwiczenie uważności.

Czy Gestalt pozwala na terapię grupową?

Nie ma przeszkód, aby psychoterapia Gestalt przyjęła formę terapii grupowej. Co więcej, pierwsi psychoterapeuci wykorzystujący tę metodę wypracowywali ją właśnie w grupach pacjentów. Wiele z używanych do dziś technik narodziło się podczas żywiołowych i spontanicznych sesji, omawianych później na spotkaniach miesięcznych.

Nawet jeżeli pacjent zdecyduje się na dołączenie do większej grupy, co najmniej jedno spotkanie i tak powinno mieć charakter indywidualny. Pozwala to terapeucie na ocenę wyzwania, przed jakim stoi świeży członek grupy. Jeżeli oceni, że klient nie jest jeszcze gotowy na otwarcie się przed grupą, może zaproponować mu trening otwarcia, skupiony na wypracowaniu umiejętności dzielenia się swoimi emocjami.

Jakie opinie na temat terapii Gestalt możesz usłyszeć?

Liczni klienci chwalą sobie psychoterapię w tym nurcie ze względu na siłę, jaką im daje. Chociaż terapeuta lub grupa terapeutyczna to w Gestalt ważne figury, ostatecznie odpowiedzialność za powodzenie leczenia spoczywa na pacjencie. Kiedy człowiek definiuje siebie na nowo i od problemów psychicznych przechodzi do pełnej kontroli nad swoim życiem, wręcz musi być zadowolony z takiej formy terapii.

Co z pacjentami, którzy nie są w stanie uświadomić sobie swojej siły przy pomocy kilkunastomiesięcznej terapii? Ich opinie koncentrują się często na „coachingowej” warstwie Gestaltu. Do rozwiązania wielu problemów potrzebne jest podejście skupione na konkretnym celu, a nie poszerzaniu swojej świadomości. Klient nastawiony na ustrukturyzowaną formę może rozczarować się faktem, że opłacana przez niego terapia indywidualna nie jest tak rzeczowa i konkretna jak spotkania w nurcie poznawczo-behawioralnym.

W środowiskach krytycznych wobec braku twardych danych naukowych opinie na temat terapii Gestalt mogą być wykrzywiane przez jej założenia. Podobnie jak psychoanaliza, nie rości sobie praw do bycia falsyfikowalną dziedziną nauki. To praktyka wypływająca z określonej filozofii. Celowo unika wikłania się w analizy i nie pozostawia miejsca na podważanie, aby skupić się na bodźcach z otoczenia płynących tu i teraz.