Samookaleczenia — powody i zapobieganie
Temat jest złożony, bo bycie w toksycznej relacji to jedno, uwalnianie się z niej to drugie, a uświadomienie sobie dlaczego się w nią weszło to trzecie. Opanowanie i zrozumienie trzeciego może być drogą do wyzwolenia, często przez bolesną prawdę i cierpienie.
Chorobliwa zazdrość
Chorobliwie zazdrosny, pełen wyrzutów o wszystko, wrogi, a zaraz kochany i romantyczny, stosuje zachowania przemocowe, obwinia cię o wszystko, kontroluje… Obrazek toksycznej osoby dość oczywisty, znany, pełno takich opisów w social mediach, na blogach, w wywiadach. A jednak się łapiemy, wpadamy, jak w czarną dziurę z której powrót wydaje się niemożliwy.
Jak już wpadniemy i docierają do nas ostrzegawcze sygnały to stosujemy cały szereg iluzji i zaprzeczeń:
- „Ja mu pomogę”.
- „Dla mnie się zmieni”.
- „Kocham go i nie opuszczę.”
Czemu się tak zachowujemy? Otóż największym wyzwaniem jest wpuszczenie do świadomości, że jesteśmy w toksycznej relacji. Ta świadomość nie dotyczy tylko drugiej strony, ale przede wszystkim nas, mnie, ciebie… Ta świadomość boleśnie pokazuje, że jest we mnie, w tobie coś, co sprawiło, że narażamy się na toksyk w relacji. Nie ochroniłeś się. Nie pilnowałeś wystarczająco granic, może sam jesteś toksyczny? – te myśli są trudne. Robimy wiele, aby się ich pozbyć.
Kolejnym powodem jest lęk. Możemy bać się konsekwencji będąc w zastraszaniu, samotności, reakcji otoczenia. Wiele jest powodów lęków. Czasami reguły gry toksycznego partnera nie są oczywiste, więc lękamy się tego, „a co jeżeli ja robię coś nie tak i to moja wina, że on/ona się tak zachowuje”. Ludzie cierpią, boją się i bardzo często przez długi czas ukrywają swoje cierpienie przed otoczeniem. Wstydzą się.
Przemoc w związku
W toksycznym związku możesz spotkać się z przemocą fizyczną, ekonomiczną, czy psychiczną. Paradoksalnie „najłatwiejsza” jest ta fizyczna. Dlaczego? Bo jest najbardziej wyrazista, nie pozostawia pola do podważeń, dociekań, nie da się jej nie zauważyć. „Trudniejsza przemoc” to taka, która często nie jest wymierzona wprost. Związki w których zdaje się, że wszystko jest w porządku, że wszystko gra. Pełna rodzina, dobrze sytuowana, markowe ciuchy, wakacje 2 razy w roku – wszystko jest na swoim miejscu. Dopiero zaglądając głębiej możemy się przekonać, że czasami wręcz przeciwnie. Jednak, aby to zrobić ktoś musi wpuścić do tego tanga. Oprawca nie zrobi tego raczej na pewno. Odpowiedzialność więc spada na osobę, wobec której jest stosowana. Czasami odpowiedzialność przejmują dzieci, to one głośno mówią i zaznaczają, że coś jest mocno nie tak. Często jednak nie jest to wystarczający powód dla ofiary do przerwania toksycznej relacji.
Red flag w relacjach:
- Okresy milczenia, „karanie milczeniem”.
- Nie możesz się po prostu na coś nie zgodzić. Szantaż, manipulacja w odpowiedzi na Twoje nie.
- Czujesz upokarzanie. On/ona Cię wyśmiewa.
- Kontroluje Cię.
- Mówi Ci co jest dla Ciebie lepsze, jak masz żyć.
- Manipuluje Tobą.
- Poniża Cię, obraża, kpi sobie z Ciebie.
- Izoluje Cię od przyjaciół, rodziny, osób dla Ciebie ważnych.
Uciekaj jak najszybciej!
- Jesteś zmuszony do oglądania filmów pornograficznych.
- Jesteś zmuszony do odbywania stosunków seksualnych.
- Nie możesz nie mieć ochoty na stosunek seksualny lub inną formę zbliżenia.
- Doświadczasz przemocy fizycznej (uderzenia, szarpanie, popychanie, przesuwanie z miejsca na miejsce, duszenie, zaciskanie)
- Jesteś uwięziony.
- Nie masz dostępu do wspólnych/Twoich pieniędzy.
- Podcina Ci skrzydła.
- Krytykowanie Ciebie usprawiedliwia szczerością.
Okres miodowy
W toksycznych związkach często spotykamy schemat, który nie sprzyja drodze ku rozstaniu. Chodzi w nim o to, że po czasie jawnej bądź biernej agresji, poniżaniu, kontrolowaniu, wyżywaniu się, czy obwinianiu następuje faza „miesiąca miodowego” – okresu, w którym toksyczny partner robi się miły, łagodny, czuły. Taki który odpowiada na potrzeby i jest kochany. Ofiary związków przemocowych często trzymają się tego zwrotu akcji, jak ostatniej deski ratunku. Fakt wystąpienia „miesiąca miodowego” jest dla nich nadzieją, że tak może być zawsze, jeżeli tylko postarają się jeszcze bardziej. Powinien być natomiast jasnym (bolesnym i trudnym niestety) symptomem tego, że właśnie znajdują się w środku mechanizmu charakterystycznego dla toksycznego związku.
Aby móc zrobić pierwsze kroku ku wyzwoleniu się trzeba zobaczyć całość sytuacji. Przedrzeć się przez mechanizmy, zniekształcenia poznawcze, odpalające się schematy z życia w pierwotnej rodzinie… Jest to trudne zadanie i w takich momentach warto jest skorzystać z pomocy psychoterapeuty. Nie dlatego, że jest mądrzejszy, czy ma większą tolerancję na cierpienie, ale dlatego, że fachowo będzie potrafił być lustrem dla człowieka, który potrzebuje „stanąć obok” i zobaczyć całość sytuacji, w której tkwi. W tego typu sytuacjach całkiem często mamy do czynienia z mechanizmem rozszczepienia. Trudno z nim się mierzyć samemu. Jeżeli zastanawialeś/ałaś się kiedyś dlaczego ona/on od niego nie odchodzi, skoro traktuje ją tak źle – mogłeś/mogłaś oglądać właśnie ten mechanizm, w którym osoba nie widzi i nie czuje ciemnej strony relacji. W bezradności, zagubieniu, w niepewności siebie samej i tego, co ją otacza.
Toksyczne związki nie dotyczą wszystkich ludzi, to jasne. Warto się zastanowić kto jest narażony na to, że taki związek sobie zafunduje. Paradoksalnie często będą to osoby, które mają już doświadczenia związków, relacji, domu swojego pochodzenia i młodości, w którym była przemoc i agresja. Mogą powielać ten dobrze im znany schemat, jednocześnie bardzo tego nie chcąc. Mogą być to osoby z zaburzonym stylem przywiązania (odpowiedzialność po stronie rodziców), czy skłonne do poświęcania się i ratowania wszystkich wokół. Warto też zwrócić uwagę, jakie się ma pokoleniowe przekazy i rodzinne prawidła w kontekście miłości i relacji. Czy są dla ciebie zdrowe? Czy nie traktują Cię przedmiotowo? Czy nie zachęcają do tego, abyś dawał przekraczać swoje granice?
Jeżeli ten temat dotyczy bezpośrednio Ciebie, byłeś/byłaś lub nadal jesteś w toksycznym związku warto ruszyć z tym na psychoterapię. Możesz dostać wsparcie przy wychodzeniu z takiej relacji, ale możesz też skorzystać z tego doświadczenia i przyjrzeć się sobie. Co wpłynęło na fakt, że w ogóle się. w niej znalazłeś/znalazłaś. Urazy z dzieciństwa? Przemoc i agresja? Niedostatki emocjonalne? Traumy? Jest wiele możliwości takiego przyciągania…
Dobre praktyki wychodzenia z toksycznej relacji to:
- Stawianie granic.
- Świadomość na czym polegają toksyczne relacje.
- Dostrzeganie perspektywy całości relacji.
- Przypominanie sobie, jakim się było przed relacją.
- Korzystanie ze wsparcia bliskich osób.
- Gotowość na zobaczenie siebie, w kontekście relacji.
- Wybaczenie sobie.
- Zamknięcie wszelkich urazów z dzieciństwa, zabliźnienie ran.
- Rozwijanie swoich zainteresowań, powołań, koncentracja na własnych rolach, jakie pełnimy w życiu.
Czy doświadczasz przemocy emocjonalnej w związku?
Test Beverly Engel
- Czy czujesz, że nie masz głosu w waszej relacji, że jesteś nic nieznaczącą jej częścią?
- Czy czujesz, że nie sprawdzasz się jako partner, chociaż bardzo starasz się zadowolić swojego towarzysza życia i wszystko robić jak należy?
- Czy czujesz gniew, przygnębienie i niepokój, ponieważ obsesyjnie próbujesz rozwiązywać problemy w waszej relacji?
- Czy twój partner ma poczucie, że to ty odpowiadasz za wszystkie problemy w tej relacji?
- Czy twój partner ciągle cię obwinia lub krytykuje?
- Czy twój partner traktuje cię jak dziecko? Czy nieustannie cię poprawia lub strofuje, ponieważ jego zdaniem zachowujesz się „nieodpowiednio”?
- Czy twój partner odczuwa potrzebę, aby kontrolować wszystkie aspekty twojego życia lub ich większość? Czy czujesz, że musisz dostać pozwolenie, zanim gdzieś pójdziesz albo podejmiesz nawet najdrobniejszą decyzję?
- Czy musisz się tłumaczyć z tego, na co wydajesz pieniądze, lub czy partner próbuje kontrolować twoje wydatki (chociaż bez problemu wydaje pieniądze na swoje potrzeby)?
- Czy od pewnego czasu nie spotykasz się z większością przyjaciół czy członków rodziny, lub może z żadną z tych osób?
- Czy zaprzestanie spotkań miało związek z tym, że twój partner nie lubi bliskich ci osób lub był zazdrosny o to, że spędzasz z nimi czas, albo wynikało z tego, że było ci wstyd, jak cię traktował w ich obecności?
- Czy twój partner traktuje cię z wyższością, dając ci odczuć swoją przewagę i władzę nad tobą? Czy przypomina ci i podkreśla, że masz gorsze wykształcenie niż on, niższe zarobki albo nie jesteś tak atrakcyjna czy atrakcyjny?
- Czy twój partner wyszydza, lekceważy lub ignoruje twoje opinie, przemyślenia, sugestie i uczucia?
- Czy twój partner stale bagatelizuje twoje osiągnięcia, aspiracje lub plany?
- Czy masz wrażenie, że „chodzisz na paluszkach”? Czy spędzasz mnóstwo czasu na obserwowaniu swojego zachowania i/lub wypatrywaniu oznak złego nastroju partnera, zanim przedstawisz mu jakąś sprawę?
- Czy rezygnujesz ze spotkań z przyjaciółmi i rodziną, ponieważ wstydzisz się, że nadal jesteś z partnerem, którego zachowania i sposób, w jaki cię traktuje, były przedmiotem twoich głośnych skarg?
- Czy twój partner z reguły stara się postawić na swoim? Czy chce być tą osobą, która decyduje, dokąd się wybierzecie, co zrobicie i kto wam będzie w tym towarzyszył?
- .Czy twój partner karze cię, dąsając się, dystansując się, urządzając „ciche dni” albo odmawiając ci czułości lub seksu, jeśli nie postępujesz po jego myśli?
- Czy twój partner często grozi ci, że zakończy relację, jeśli nie będziesz robić czegoś po jego myśli?
- Czy twój partner nieustannie oskarża cię o flirtowanie lub romanse, chociaż nic takiego się nie dzieje?
- Czy twój partner uważa, że zawsze ma rację?
- Czy wydaje ci się, jakby twojego partnera nie sposób było zadowolić? Czy ciągle uskarża się na jakiś aspekt twojej osobowości, twój wygląd lub to, jak żyjesz?
- Czy twój partner często cię wyszydza lub kpi z ciebie w obecności innych osób?
- .Czy twój partner obwinia cię o swoje problemy? Przykładowo, czy zrzuca na ciebie odpowiedzialność za to, że wpada w złość i podnosi głos? Czy mówi ci, że nie zrobiłby tego, gdyby nie twoje zachowanie, że to ono doprowadziło go do wściekłości? Czy obwinia cię o to, że kompulsywnie się objada? Za to, że nadużywa alkoholu? Za to, że nie skończył studiów albo nie został aktorem (pisarzem, muzykiem, piosenkarzem itp.), ponieważ musiał zacząć utrzymywać ciebie i wasze dzieci?
- Czy twój partner uważa, że to ty ponosisz odpowiedzialność za wszystkie problemy w waszej relacji?
- Czy zachowanie twojego partnera gwałtownie się zmienia? Czy w jednej chwili jest miły, a w następnej wpada w furię? Czy wpada w szał z byle powodu? Czy doświadcza okresów skrajnej euforii przeplatanych okresami głębokiego przygnębienia? Czy osobowość twojego partnera wydaje się zmieniać po spożyciu przez niego alkoholu?
- Czy twój partner dokucza ci, kpi z ciebie, odnosi się do ciebie z sarkazmem, chcąc cię poniżyć? Czy szczególnie często robi to w obecności innych osób? Czy gdy się skarżysz, mówi ci, że to był tylko żart i nie ma co reagować z takim przewrażliwieniem albo że brak ci poczucia humoru?
- Czy twój partner nie potrafi śmiać się z samego siebie? Czy drażnią go żarty innych osób lub komentarze pod jego adresem, które wydają mu się pozbawione szacunku?
- Czy twojemu partnerowi sprawiają trudność przeprosiny albo przyznanie się do błędu, a może w ogóle nie jest do tego zdolny? Czy znajduje wymówki dla swoich zachowań albo ma skłonność do obwiniania innych o swoje pomyłki?
- Czy twój partner nieustannie nakłania cię do seksu albo próbuje cię przekonać do udziału w aktach seksualnych, które cię odstręczają? Czy kiedykolwiek zagroził ci, że znajdzie sobie kogoś innego, z kim będzie uprawiać seks albo angażować się w interesujące go zachowania seksualne?
